امان از شهر بیخنده!
تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۱۰۴۹۲۳
همـه ما بارها خندیدهایم از جوکهایی که مردم عادی برای اتفاقهای تلخ و شیرین روزمره ساختهاند.
روزنامه ایران: لازم نیست که طنزپرداز حرفهای باشی تا بتوانی با مسائل زندگی روزمره، طنازانه برخورد کنی؛ گویی همین که «ایرانی» باشی کافی است تا نگاه طنازانه را به ارث ببری! شاید آخرین باری که این روحیه شوخطبعیمان را به رخ کشیدیم مواجهمان با افزایش قیمت اقلامی چون مرغ و تخممرغ و روغن بود که با حجم قابل توجهی از شوخی و طنزهای خلاقانه مواجه شدیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
جناب دکتر وکیلی،چرا مردم طنز میگویند و شوخی میکنند؟
درباره کارکردهای شوخی و طنز بحثهای فراوانی شده است. دو چیز را در این مورد میدانیم که به بحثمان مربوط میشود، یکی اینکه شوخی و طنزپردازی راهی برای مقابله با تنشهای شخصی است، یعنی شیوهای است که شرایط بحرانی و خطرناک را به شکلی خلاقانه رمزگذاری میکند، امکان فاصلهگیری و چارهاندیشی دربارهاش را به دست میدهد. بنابراین به لحاظ روانشناختی سودمند و سازنده و نیروبخش است. دومین نکته آنکه، طنز و شوخی یک حائل مهم نمادین در برابر ظهور تنشهای بینافردی است، یعنی کشمکش و دشمنی و کینه را کاهش میدهد و مهر و همبستگی گروهی را افزون میکند. بنابراین طنز و شوخی اصولاً پدیداری سودمند و بسیار کارآمد است برای شرایط بحرانی.
قبول دارید مردم ایران طناز هستند و اغلب با مسائل شوخطبعانه برخورد میکنند؟
این حرف کاملاً درست است. هم دامنه و بسامد طنزپردازی در ایران زیاد است و هم پیچیدگی و غنای معناییاش، یعنی اگر آمار بگیرید، هم شوخیهای پرشمارتری را در واحد زمان از مردمی ناهمسان میشنوید و هم این شوخیها به لحاظ پیچیدگی مکانیسم خنداندن و محتوای معنایی که حمل میکنند چشمگیر و جالب توجه است. این شاخصها را اگر بین کشورهای مختلف مقایسه کنید ایرانیان امتیازی بالا به دست میآورند.پ
مگر در این مورد پژوهشی مقایسهای انجام شده است؟
چند مقاله خوب در این مورد وجود دارد، اما اصولاً طنز و شوخی موضوعی نوپا در مطالعات جامعهشناسانه و مردمشناسانه است. درباره بحث مربوط به پیچیدگی معنایی جوکهای ایرانی البته خودم سالها پیش پژوهشی انجام دادهام که در کتاب «جامعهشناسی جوک و خنده» منتشر شده و روی کانال تلگرامم در دسترس عموم است.
اینکه مردم با برخی مسائلی آزاردهنده یا تهدیدکننده هم شوخی کنند، به لحاظ جامعهشناختی آسیبزا نیست؟ شما منتقد چنین شوخیهایی نیستید؟
نکته همینجا است. اصولاً با همین مسائل باید شوخی کرد. طنزها و شوخیها در هر جامعهای بر همین «نقاط داغ» متمرکز میشوند. در ایران پیچیدگی شوخیها و رواج زیادشان بدان خاطر است که تمدنی دیرینه،با بایگانی فرهنگی بسیار غنی و تجربه تاریخی جمعی چشمگیری داریم که راه و چاه رویارویی با تنشها را تا حدودی یادمان داده است.
مردم ایران این همه طنز میگویند و شوخی میکنند، اما از طرف دیگر، با آمارهایی مواجه هستیم که میگویند جزو کشورهای ناشاد هستیم و شمار بیماریهای روحی و افسردگی در جامعه ما تقریباً قابل توجه است. شما به عنوان جامعهشناس، این تضاد را چطور تحلیل میکنید؟
به نظرم اینها دو روند همگرا هستند. در شرایطی که جامعه در سامان برخی از امور با چالش روبهرو است و در برخی زمینهها ناکارآمدی وجود دارد، طبعاً با درهم شکستن افراد سر و کار داریم. این موقعیت در آنان که نیرومندتر است واکنشی از جنس شوخی و خنده ایجاد میکند، که اثری التیامبخش برای کل سیستم دارد و بسیار گرانقدر است. لایههایی از جامعه هم طبعاً قربانی این شرایط میشوند و آمار بالای آسیبهای اجتماعی یا بیماریهای روانی در کشورمان پیامد همین موضوع است. اینها در اصل دو روی یک سکه است.
این را گهگاه میشنویم که «با فلان موضوع شوخی نکنید» یا مثلاً «وضعیت معیشتی امری جدی است، دربارهاش با طنز حرف نزنید» نظر شما در این مورد چیست؟ آیا طنزپردازی حد و مرزی مشخص دارد و با برخی امور نباید شوخی کرد؟
خندیدن به مسائل یکی از رایجترین راههای درست رویارویی با آنها است و تلاش برای جلوگیری از خندیدن یکی از عجیبترین راههای نادرست.
اما از جنبهای دیگر، پاسخ شما تا حدودی به این پرسش برمیگردد که منظورتان از «طنز» چه باشد و در چه چهارچوبی به موضوع بنگرید. اگر از افراد عبوس گریانی باشید که خندیدن را نوعی گناه میدانند و شوخی کردن را رفتاری سطح پایین و مسخرهبازی به حساب میآورند، آن وقت اصولاً طنزپردازی امری مشکوک و گناهآلود جلوه میکند که باید در حریمی مشخص محدودش کرد و دورش را حصار کشید. اگر رفتار طنازانه را یکی از رفتارهای نمادین و پیچیده در گونه آدمیزاد در نظر بگیرید و همچون پدیدهای عینی و علمی به آن نگاه کنید و از روانشناسی و جامعهشناسی خندیدن و خنداندن بپرسید، موضوع فرق میکند و دیگر با چیزی ملموس و عینی سر و کار دارید که تسلیم فرمانها و دستورها نمیشود و سیستمی تکاملی است که مسیر خاص خود را طی میکند.
شما به این شیوه از «شماتت طنز» چگونه مینگرید؟
من از زاویه دوم و همچون موضوعی علمی به طنز مینگرم. به همین خاطر شوخی و طنز به نظرم ردهبندی اخلاقی ندارد و به سادگی بر اساس طیف «خندهدار» یا «لوس» ردهبندی میشود، یعنی بسته به اینکه طنز با موضوعش تناسب داشته یا نداشته باشد، به دل مینشیند یا نمینشیند و موفق یا ناموفق از آب درمیآید و مخاطب، آن را زیرکانه و دلپذیر یا زمخت و توهینآمیز قلمداد میکند. انتخابی طبیعی هم در این بین فعال است و آنچه نازیبا باشد و دلنشین نباشد مخاطبی پیدا نمیکند و خود به خود حذف میشود.
چه معیارهایی میتوان برای طنزها و شوخیهای خوب برشمرد؛ همانهایی که شما با صفت متناسب و دلنشین و موفق از آن یاد کردید؟
از چندین شاخص میتوان اسم برد؛ یکی آن است که طنز و شوخی خوب، از ریشخند و مسخرهبازی عاری است، یعنی شوخیای که با حمله شخصی، دستمایه قرار دادن ضعفی فردی یا انگیزهای دشمنانه همراه باشد، اغلب به سرعت تشخیص داده شده و همچون حملهای شخصی یا حرفی کینهتوزانه طرد میشود. به همین خاطر، آدمهایی که عصبانی و کینهای هستند اغلب روحیه طنز ندارند و شوخیهایشان به دل نمینشیند. دومین شاخص تناسب است، یعنی دنیای بدیلی که در طنز وانمود میشود با اصل مسأله و تنشی که موضوع اصلی است، به درستی پیوند بخورد. اگر درباره موضوعی شوخیای بکنیم که به موضوعی دیگر بازمیگردد، یا ارتباطش با مسأله سرراست نیست، به دل نمینشیند.
یک نکته دیگر، ریزبینانه بودن و نکتهسنجی نهفته در شوخی و طنز است و این هم عامل تعیینکنندهای است. در سطحی دیگر، اگر شوخی و طنزی به تابوهای اجتماعی اشاره کند ،اما ادب را رعایت کند، موفقیتی بیشتر از شوخی مشابه ولی رکیک پیدا خواهد کرد. خلاصه آنکه، شوخی باید پیامی را با سطحی خاص از پیچیدگی برساند؛ نه آنقدر پیچیده که دریافت اش طولانی و دشوار باشد و نه آنقدر ساده که لوس و بینمک به نظر برسد.
انتهای پیام/
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: طنز و شوخی شوخی و طنز شوخی ها تنش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۰۴۹۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
استقلال سر داوری شوخی ندارد! (عکس)
به گزارش "ورزش سه"، پیش از آغاز دیدار با ذوب آهن، استقلالیها نسبت به قضاوت کوپال ناظمی معترض بودند. دلیل این موضوع نیز رقم خوردن تنها شکست این فصل آبیها با قضاوت این داور جوان و در دیدار هفته سوم برابر سپاهان بود که پیش از اعلام خطای پنالتی برای اصفهانیها، باید خطا به روی ارسلان مطهری اعلام میشد.
همین موضوع و ذهنیت به نشست خبری پیش از بازی نیز کشیده شد و نکونام در این خصوص به صحبت پرداخت. اعتراض آبیها به داوری در دقیقه 48 نمود بیشتری به خود گرفت و استقلالیها پس از مردود شدن گل چشمی، دور کوپال ناظمی را گرفته و به اعتراض پرداختند.
پس از یک ارسال به روی دروازه، استقلال توسط روزبه چشمی و روی اشتباه بازیکنان ذوب آهن به گل رسید ولی این گل هم به دلیل آفساید و هم بخاطر خطای هند مهرداد محمدی مردود اعلام شد. با این حال، بازیکنان آبی پوش به شدت نسبت به تصمیم تیم داوری معترض بودند.
روزبه چشمی و میلاد فخرالدینی در متن این اعتراضات بودند و آرش رضاوند به همراه مهرداد محمدی به سراغ داور بازی رفته و علت مردود شدن گل را جویا شدند. مشخصا صحبتهایی که قبل از بازی مطرح شد، روی ذهنیت بازیکنان اثرگذار بود و در شرایطی که تصمیم تیم داوری کاملا درست بود، آنها اعتقاد داشتند گل چشمی در وضعیت سالمی به ثمر رسیده است.
اما مرور تصاویر تلویزیونی و نظرات کارشناسان داوری نشان میدهد که گل روزبه نه در یک مورد بلکه در دو صحنه مردود بوده و کمک داور نیز همان خطای نخست یعنی حضور محمدی در آفساید را اعلام کرد و ناظمی نیز با دید خوب، برخورد توپ به دست مهاجم استقلال را دید که سبب شد این گل به درستی رد شود.
عکسها: محمد فرهنگ